Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apalpidàre , vrb: aparpidare, aprapidare Definitzione istare tocandho cun is manos, che chi siat andhandho o faendho cosa a s'apràpidu, a s'iscuru Sinònimos e contràrios ammanucai, apalpare, apalpuzare, aplopodhare, atrapidare Frases aprapidandho, at detau s'istória de sa vida sua Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu palper, toucher Ingresu to squeeze Ispagnolu toquetear, tantear Italianu palpare Tedescu betasten.

aplopodhàre , vrb: aporpodhare, aprapudhae, -ai, -are, aprapuedhai, apropodhai, apropudhai, -are, aprupudhai, porpodhare Definitzione istare totu tocandho, a suighidura, cun is manos (fintzes cun significau sessuale) Sinònimos e contràrios ammanucai, ammanutzare, apalpedhare, apalpuzare, aparpidare, aprapitai, atrapidare, tochitae Frases si ti bollis afancedhai… dhui est cuss'istàtua: tenis àsiu aprapudhendi! ◊ aprapudhas s'amanti sempri in parti de corrali! ◊ ses tui chi fust apropodhandu, mugendu…◊ at cumentzau a mi aporpodhare in totu sa carena Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu palper Ingresu to touch, to squeeze Ispagnolu manosear Italianu palpeggiare, fornicare Tedescu befühlen.

atipriàre , vrb: atripiare, atropiare, atrupiare Definitzione catzigare o istrecare e múrghere su súciu de calecuna cosa; istrínghere, múrghere is trastos, s’orrobba samunada, po che dhis bogare s’abba Sinònimos e contràrios tilpiare* / intortijare, tortojare / irfrutuare Frases a sa malàida l'at atrupiadu sa tita e de matéria ndh'at pienadu una tatza ◊ atropiaiat cun sas manos suas sa ua sèbera pro fàghere su binu de sa Missa ◊ unu tempus sa ua l'atropiaiant a pes Tradutziones Frantzesu presser Ingresu to squeeze Ispagnolu exprimir Italianu sprèmere, strizzare Tedescu pressen, auswringen.

ispremiàre , vrb Definitzione coment'e istrecare, istringhendho o incracandho a forte po ndhe fàere essire cosa Sinònimos e contràrios afíere, isprèmere, supressai Ètimu spn. (a)premiar Tradutziones Frantzesu presser Ingresu to squeeze Ispagnolu exprimir, extraer Italianu sprèmere Tedescu ausdrücken.

múgghere , vrb: mugi, múgiri, mújere, múlgere, múlghere, múlgiri, múrgere, múrghere, múrguri Definitzione istrínghere sa tita a manos (o is tzimingiones, si est baca) o fintzes passare is tzimingiones in mesu de is pódhighes coment'e a tiradura a manera de ndhe fàere essire su late; nau de àteru, istrínghere cosa fintzes a atrotigadura a manera de ndhe dhi fàere essire abba o súciu; nau in cobertantza, isfrutare / pps. múlghidu, multu, muntu, murtu Sinònimos e contràrios múgliri / atipriare, isciuciai / irfrutuare Maneras de nàrrere csn: m. a sa cadhigada = a s'imperriotu, ponindhe su fiadu suta de ancas e murghindhe a conca imbassiada a cara a betu contràriu; m. a cúcuru in culu = apispirinados in daisegus de su fiadu; múrghere a unu che chera de abbatu = isfrutaidhu, pigaindedhi totu sa cosa, acomenti faint is allurpius Frases immoi mugeus is bacas ◊ murtas las azis sas berbeghes? ◊ ndh'at murtu duas, de berbeghes, in tantos annos chi fit pastore!…◊ como murghent fintzas a màchina ◊ murgiant a un'ipiolu ◊ is mannalissas si mulgiant in domu ◊ su babbu est mujenno ◊ cussa craba, candu dha mugint, imbrutat s'istrégiu!◊ custa manu mi dolet e no si dha fatzo a múrgere! 2. sa samunadora murghet sa robba samunada ◊ ti murgo a sa tatza su sutzu de un'arantzu ◊ sa lavatrice est murghindhe: candho faghet, istèrreche sa robba 3. ant postu sa giustíscia in movimentu pro la múrghere issos sa bidha! Terminologia iscientìfica pstr Ètimu ltn. mulgere Tradutziones Frantzesu traire, tordre Ingresu to squeeze, to milk Ispagnolu ordeñar, exprimir Italianu múngere, strizzare Tedescu melken, auswringen.

prèmere, prèmi , vrb: prèmmere, prèmmiri Definitzione fàere fortza (de pesu o de àteru) apitzu, coment'e incracandho, fintzes coment'e istringhendho Sinònimos e contràrios afíere, incalcare, isprèmere, istrígnere, tilpiare Ètimu ltn. premere Tradutziones Frantzesu appuyer, presser Ingresu to press, to squeeze Ispagnolu apretar Italianu prèmere, sprèmere Tedescu drücken, ausdrücken.

prenciài , vrb: prensai, prensare, prentzai, prentzare Definitzione incracare a prentza Sinònimos e contràrios imprentzai, supressare Frases sa benàcia depit èssi prenciara po ndi bogai totu su binu ◊ teniat sa prensa e binzateris meda che leaiant sa binata pro la prensare Ètimu spn. prensar Tradutziones Frantzesu presser, pressurer, comprimer Ingresu to squeeze, to crush Ispagnolu prensar Italianu torchiare, comprìmere, pressare, pigiare Tedescu pressen.

tilpiàre , vrb: tirpiare, tripiare, tropiare, trupiare Definitzione istrínghere cosa a istrecadura, a murghidura, a atrotigadura, po che dhi bogare su súciu, s'abba; fintzes isfrutuare s'àteru Sinònimos e contràrios afíere, isciuciai, isprèmere, profizare / acacigai, atipriare, irfrutuare Frases su pastore trúpiat sas titas de sas arveghes murghíndhelas ◊ l'ant tilpiada che istratzu ◊ si trúpiant sos budrones in su lachedhu ◊ tropiendhe sa raba… faghent brou! ◊ l'at trupiadu a tenatzas ◊ su suore che l'azis tripiadu debbadas 2. su coro oprimidu restat che limone tripiadu (S.Macis)◊ adiu vida de gherra chi tripiadu mi as pro chimbant'annos! (M.Dore)◊ a su pensionadu lu fúliant tripiadu che limone ◊ no ti fóscighes su coro e ne ti trúpies sos chervedhos! ◊ a sa pianta ti atacas a tilpiare ca sa vida cheres ◊ ant tripiadu sa famíglia de su secuestradu ◊ pro nos fàghere mannos as tirpiadu sas fortzas chi aias 3. trípio pro su chi at fàmine e fritu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu presser, essorer Ingresu to squeeze Ispagnolu estrujar, exprimir Italianu strizzare, sprèmere Tedescu auswringen, auspressen.

tortojàre , vrb Definitzione múrghere is trastos, s'orrobba samunandho Sinònimos e contràrios atipriare, atriciare, intortijare Ètimu itl. (at)tortigliare Tradutziones Frantzesu tordre, essorer Ingresu to squeeze, to wring clothes (out) Ispagnolu torcer Italianu sprèmere, strizzare i panni Tedescu auswringen.